TRADYCJE NASZEGO ŚRODOWISKA:
11 PDH NA STAROŁĘCE
w składzie XI Hufca Łączności (1945-1950), Hufca Poznań-Starołęka (1957-1960) i Hufca Poznań-Nowe Miasto (1960-1971)

Starołęka to przemysłowa dzielnica w południowej części prawobrzeżnego Poznania, nad Wartą. Rozwinęła się w II połowie XIX w. dzięki położeniu przy linii kolejowej prowadzącej z Poznania na Górny Śląsk. Północna część Starołęki (Starołęka Mała) w granice miasta została włączona w 1925 roku, ma dziś charakter przemysłowy z kilkoma dużymi fabrykami (obecnie lub dawniej m.in. Stomil, Pollena-Lechia, PFMŻ, Centra, WSK-PZL). Część południowa (Starołęka Wielka) stała się częścią Poznania w roku 1940 i ma charakter głównie mieszkaniowy (domy jednorodzinne). W dzielnicy znajduje się kościół Św. Antoniego Padewskiego z cmentarzem parafialnym oraz dwa pruskie forty (Fort I i Fort Ia). Do niedawna najbardziej charakterystycznym budynkiem dzielnicy był wielki ceglany spichlerz przy moście kolejowym na Warcie, niestety spłonął on na początku XXI wieku.

Starołęka była trzecim w kolejności powstania środowiskiem harcerskim w prawobrzeżnym Poznaniu, po Śródce i Głównej. Niestety dostępne informacje na ten temat są bardzo skromne: archiwalia sprzed 1960 roku się niemal wcale nie zachowały. Nie powstało też środowisko seniorów. Wszystkich mających wiedzę lub materiały na temat starołęckiego harcerstwa szczególnie prosimy więc o kontakt i współpracę. Mimo tych problemów, udało się jak dotąd zgromadzić i tak duży zasób informacji nt. 11 PDH starołęckiej. Obecna 11 PDH i pośrednio całe środowisko Szczepu "Leśni" jest jedynym środowiskiem harcerskim w Poznaniu które nawiązuje do tradycji 11 PDH starołęckiej i Hufca Poznań XI.

Hufiec Harcerzy Poznań XI (1945-1950)

Wiosna 1945 - po wyzwoleniu Poznania odradza się harcerstwo na Starołęce. Powstaje 1 Harcerska Drużyna Łączności im. Kazimierza Pułaskiego przy Szkole Powszechnej nr 20. Zaczyna też działać gromada zuchów i drużyna harcerek (brak dokładnych danych na ten temat).

22 VI 1945 - powstaje XI Hufiec Harcerzy Łączności im. Kazimierza Pułaskiego obejmujący cały południowo-wschodni Poznań na prawym brzegu Warty: Starołękę Małą i Wielką, Krzesiny, Głuszynę, Rataje, Żegrze, Szczepankowo. Drużyny wchodzące w jego skład oznaczane są jako "1 Drużyna Łączności", "2 Drużyna Łączności" itd., albo równorzędnie jako "11 A", "11 B" itd. W skład Hufca wchodzą następujące drużyny:
- 1 Drużyna Łączności (11 A) - pozaszkolna na Starołęce (ul. Żeglarska), drużynowy phm. Franciszek Ignaczak
- 2 Drużyna Łączności (11 B) - przy SP-20 (ul. Św. Antoniego, Starołęka Mała), drużynowy Stefan Cukierski, później HR Benon Majewski
- 3 Drużyna Łączności (11 C) - przy SP-20 (ul. Św. Antoniego, Starołęka Mała), drużynowy Zbigniew Bieliński
- 4 Drużyna Łączności (11 D) - Minikowo, drużynowy Kopiewski, później Cygalski
- 5 Drużyna Łączności (11 E) - Starołęka Wielka (ul. Starołęcka), drużynowy Pawlicki, później L. Socha
- 6 Drużyna Łączności (11 F) - Żegrze,
- 7 Drużyna Łączności (11 G) - brak danych, drużynowy Skrzypczak, później Kluczyński
- 8 Drużyna Łączności (11 H) - brak danych, drużynowy Marian Adamski.
P.o. hufcowego i jednocześnie drużynowym 1 Drużyny jest phm. F. Ignaczak. Niestety wskutek nie zachowania się większości dokumentów, powyższe dane o miejscu działania drużyn i osobach drużynowych (a zwłaszcza datach ich mianowania) są dość nieprecyzyjne.

Lato 1945 - obóz letni Hufca XI w Złotowie: pierwszy po wojnie obóz poznańskich harcerzy na Ziemiach Odzyskanych.

15 XII 1945 - phm. Franciszek Ignaczak zostaje mianowany stałym hufcowym Hufca XI.

13-14 IV 1946 – Hufiec XI uczestniczy w ogólnopolskim zlocie młodzieży „Trzymamy straż nad Odrą” w Szczecinie. Zlot „Trzymamy Straż nad Odrą” miał zamanifestować polskość Szczecina w sytuacji gdy granica na Odrze i Nysie była wciąż niepewna. Wzięło w nim udział około 50 000 osób, z czego najliczniejszą grupą byli harcerze (10-15 000), w tym duża liczba z Poznania. Był to pierwszy po wojnie masowy zlot z tak licznym udziałem harcerstwa. Faktycznie uroczystość stała się nie tylko manifestacją polskości miasta nad Odrą, ale także polem konfrontacji między blokiem komunistycznym a kręgami społecznymi przywiązanymi do innej wizji Polski, którą symbolizował prezes PSL wicepremier Stanisław Mikołajczyk. Pierwszego dnia, 13 IV 1946, podczas manifestacji na Wałach Chrobrego, doszło do wzajemnego przekrzykiwania się harcerzy i wiciarzy (młodzieżówki PSL) z młodzieżówką komunistyczną ZWM. ZWM-owcy wznosili prowokacyjne okrzyki "Do Londynu!", do tego harcerze byli oburzeni pominięciem Armii Krajowej w przemówieniu oddającym hołd bohaterom II wojny światowej. Na widok wicepremiera Mikołajczyka harcerze i wiciarze zaczęli skandować „Mi-ko-łaj-czyk!!!”, tak głośno i jednoznacznie, że rozwścieczony Bierut i Rola-Żymierski zeszli z trybuny, a uroczystość przerwano. W odwecie Bierut zabronił ZHP (a także PSL) udziału w zaplanowanej na drugi dzień defiladzie. O zakazie harcerze dowiedzieli się w ostatniej chwili, gdy już od kilku godzin czekali w szyku na placu Jasne Błonia. Komendanci chorągwi i hufców podjęli decyzję, ze kolumna harcerska jednak przedefiluje przez miasto. Droga była zablokowana przez czołgi i kordon ZWM, jednak harcerze przełamali blokadę i przemaszerowali przez miasto, witani entuzjastycznie przez mieszkańców Szczecina i… pustą trybunę honorową – defiladę przyjmował tylko przewodniczący ZHP Janusz Wierusz-Kowalski, część harcerzy odpruła naszywki zlotowe i rzucała je na ziemię lub przyczepiła do skarpet. Podczas wyjazdu który odbywał się w chaotycznych warunkach (wyjazd ZHP przyspieszono, dworzec był nieoświetlony, środkiem transportu były wagony towarowe) dwie harcerki wypadły z pociągu pod koła, jedna z nich zginęła, druga została ranna. Najprawdopodobniej nieprawdziwa jest legenda, jakoby dwie harcerki zginęły w wyniku pobicia przez ZWM. Wydarzenia szczecińskie posłużyły komunistom do ataku na harcerstwo i PSL. W komunistycznej propagandzie pojawiły się haniebne sformułowania porównujące ZHP do „Hitlerjugend” i „faszystowskich bojówek”. Część komunistycznych dygnitarzy, w tym "szara eminencja" Jakub Berman, domagała się natychmiastowego rozwiązania ZHP. Szerzej z podłożem, przebiegiem i konsekwencjami wydarzeń szczecińskich można zapoznać się dzięki książce Radosława Ptaszyńskiego Trzymamy straż nad Odrą: propaganda – fakty – dokumenty, Szczecin 2007, wyd. Instytut Pamięci Narodowej.

Lato 1946 - obóz letni Hufca XI w Osiecznej.

23 VII–30 VIII 1947 - obóz letni Hufca XI w Zagórzu koło Drezdenka.

Wiosna 1948 - Hufiec XI organizuje sieć łączności wielkopolskich podczas obchodów 100 rocznicy Wiosny Ludów w Miłosławiu

15 VI 48 - XI Hufiec Harcerzy Łączności zostaje przemianowany na XI Hufiec Harcerzy Poznań-Starołęka.

Lato 1948 - zastęp "Druciki" z Hufca XI organizuje sieć łączności na zgrupowaniu obozowym Centralnej Akcji Szkoleniowej ZHP. Brak danych o obozie Hufca XI w tym roku.

5 X 1949 - XI Hufiec Harcerzy został przekształcony w koedukacyjny Hufiec Harcerstwa Poznań-Starołeka. P.o. komendanta pozostał phm. F. Ignaczak, zastępcą komendanta został Janusz Dziubalski. Działalność Hufca trwa jednak już tylko kilka miesięcy, do końca 1949 roku.

Na przełomie 1949 i 1950 kończy się działalność harcerstwa w Polsce, już wcześniej bardzo ograniczana przez władze komunistyczne. Zamiast harcerstwa zaczyna funkcjonować tzw. Organizacja Harcerska Związku Młodzieży Polskiej (OH ZMP), która poza nazwą nie ma nic wspólnego z harcerstwem. Celem tej organizacji jest indoktrynacja dzieci szkolnych ideologią komunistyczną. Nie ma tam żadnych zajęć w terenie, ognisk, obozów pod namiotami itd. Podstawowymi formami pracy są "prasówki", szkolne konkursy, zajęcia świetlicowe, prace na rzecz szkoły, a w najlepszym razie zajęcia sportowe. Od pracy z młodzieżą zostają odsunięci prawie wszyscy instruktorzy ZHP sprzed 1949 roku.

W latach 1950-1956 zostaje skonfiskowana i zniszczona przez Urząd Bezpieczeństwa większość archiwaliów harcerskich, w tym dokumenty Hufca XI. UB konfiskuje też sprzęt łącznościowy i obozowy zgromadzony w latach powojennych przez harcerzy XI Hufca: telefony polowe, łącznice, radioodbiorniki, megafony oraz 12 namiotów. W 1952 umiera założyciel 11 PDH, phm. Franciszek Ignaczak.

11 PDH w Hufcu Poznań-Starołęka (1957-1960)

Na przełomie 1956 i 1957 roku po dojściu do władzy Władysława Gomułki i tzw. Zjeździe Łódzkim Działaczy Harcerskich w Polsce odradza się działalność harcerska pod nazwą Związek Harcerstwa Polskiego. W całym kraju instruktorzy i harcerze zaczynają odbudowę drużyn które zaprzestały działalności w 1949-1950 roku.

Początek 1957 - instruktorzy XI Hufca występują do Milicji Obywatelskiej o zwrot sprzętu łącznościowego (telefonów, centralek, aparatury nagłaśniającej), sprzętu obozowego (namiotów, narzędzi) oraz mebli i dokumentacji, skonfiskowanej w 1952 roku. Niestety bezskutecznie...

Luty 1957 - działa już Komenda XI Hufca Harcerzy im. Kazimierza Pułaskiego, która obejmuje swym zasięgiem Starołękę, Rataje, Krzesiny, Minkowo, Głuszynę. Przy SP-20 przy ul. Świętego Antoniego powstaje drużyna harcerzy nr 2 (drużynowy Henryk Malik) i drużyna harcerek (drużynowa Urszula Macioszyk).

Lato 1957 - instruktorzy i harcerze XI Hufca tworzą podobóz „Santok” w ramach Zgrupowania Obozowych Kursów Drużynowych Chorągwi Wielkopolskiej w Borku koło Gorzowa Wlkp.

2 XI 1957 - phm. Janusz Dziubalski zostaje mianowany komendantem XI Hufca (dotąd Hufiec ten nie miał szefa).

10 V 1958 - drużyna harcerzy przy SP-20 otrzymuje tradycyjny numer 11 PDH, a drużyna harcerek numer 28 PDH.

3-24 VIII 1958 - obóz letni XI Hufca w Międzywodziu na Wolinie, komendant phm. Janusz Dziubalski.

Obóz Hufca XI Poznań-Starołęka w Międzywodziu na Wolinie, 1958.

Te niewyraźne zdjęcia są jedną z bardzo nielicznych pamiątek po Hufcu XI. (fot. zbiory KHistCHorWlkp)

XI lub XII 1958 - drużynowym 11 PDH zostaje Janusz Pankowski.

VII 1959 - komendantem XI Hufca zostaje phm. Zbigniew Bieliński.

5-25 VIII 1959 – obóz XI Hufca w Złotowie, komendant Franciszek Wilewski.

Lato 1960 - obóz Hufca XI w Przyjezierzu (powiat mogileński), pod hasłem "Przeszłość-Teraźniejszość-Przyszłość" w ramach obchodów 1000-lecia Państwa Polskiego. 120 uczestników, komendant phm. Z. Bieliński, oboźny pwd. F. Wilewski, kwatermistrz pwd. Henryk Feder.

Październik-listopad 1960 - XI Hufiec Poznań-Starołęka zostaje połączony z II Hufcem Poznań-Śródka. Powstaje w ten sposób Hufiec Poznań-Nowe Miasto obejmujący cały prawobrzeżny Poznań (dzielnica administracyjna Nowe Miasto).

11 PDH na Starołęce w Hufcu Poznań-Nowe Miasto (1960-1971)

W latach 60-tych środowisko harcerskie przy SP-20 na Starołęce jest jednym z wielu środowisk coraz większego Hufca Poznań-Nowe Miasto. Tradycje drużyny łącznościowej i tradycje drużyny im. Pułaskiego nie są kontynuowane. Środowisko nie wydaje się wyróżniać niczym szczególnym. Program jest podporządkowany programowi pracy Hufca, a od 1964 coraz bardziej scentralizowanym, masowym, odgórnie narzucanym akcjom. Nie ma samodzielnych obozów, w najlepszym razie udział harcerzy w w zgrupowaniach obozowych Hufca Poznań-Nowe Miasto (1961 Gorzyń, 1963 Akcja Konin, 1965 Prusim, 1965 Akcja Trzcianka, 1966 Ławica k. Międzychodu, 1967 Prusim, 1969 Wilczyn. Na zgrupowaniach tych drużyny obozowe a nawet zastępy (!) były często tworzone ze zbieraniny z różnych środowisk.

25 XI 1960 - w rozkazie porządkującym stan organizacyjny Hufca Poznań-Nowe Miasto po zjednoczeniu, jako aktywnie działające jednostki przy SP-20 są wymienione: 11 PDH (drużynowy Jerzy Ignaczak) i 6 Drużyna Zuchów (drużynowy Bolesław Pasiciel).

Lato 1962 - obóz letni 11 PDH w Świebodzinie (razem z 48 PDH i 106 PDH ze Starołęki Wielkiej).

25 X 1963 - drużynową 11 PDH zostaje Krystyna Walkowiak.

20 XII 1963 - drużynowym 11 PDH zostaje Karol Wojtysiak.

Maj 1964 - 11 PDH przepracowała 30 "harcerzogodzin" przy budowie placu zabaw przy ul. Gdańskiej.

I połowa 1964 - w prowadzonym wówczas współzawodnictwie drużyn Hufca, 11 PDH permenentnie znajduje się na jednym z kilku ostatnich miejsc od końca (na około 30 klasyfikowanych drużyn).

20 III 1965 - 11 PDH otrzymuje pochwałę za przygotowanie i przeprowadzenie biegu Terenowej Obrony Przeciwlotniczej (TOPL).

20 XI 1965 - 11 PDH otrzymuje naganę za nieuczestniczenie w akcji „Każdy Harcerz Przysparza Polsce Ludowej Materiałów Wtórnych”

20 IX 1966 - drużynowym 11 PDH zostaje pwd. Paweł Bresiński.

IX 1967 - 11 PDH zostaje oceniona przez Komendę Hufca jako "pracująca miernie".

20 I 1968 - przy SP-20 powstaje drużyna żeńska 119 PDH (drużynowa Jolanta Kuciak).

Zima-wiosna 1968 - 11 PDH uczestniczy w pracach przy budowie Ośrodka Harcerskiego nad Jez. Maltańskim.

20 IX 1968 - drużynowym 11 PDH zostaje pwd. Janusz Wołyński.

IX 1969 - 11 PDH zostaje zaliczona przez Komendę Hufca do kategorii drużyn "pracujących bardzo dobrze".

10 III 1970 - drużynowym 11 PDH zostaje pwd. Stanisław Puciłowski.

10 IV 1970 - powstaje Szczep Czerwonych Beretów przy SP-20, w jego skład wchodzą 11 PDH, 119 PDH i 6 DZ. Komendantem Szczepu jest pwd. Stanisław Puciłowski.

9 V 1970 - w Szkole Podstawowej nr 20 na Starołęce (ulica Św. Antoniego) zostaje otwarta nowa harcówka urządzona w stylu góralskim (!). Przedsięwzięcie to zastanawia, gdyż SP-20 na Starołęce była już przeznaczona do likwidacji poprzez przeniesienie numeru szkoły i kadry do nowej "tysiąclatki" na Ratajach (nastąpiło to już rok później)...

Z lewej komendant Szczepu przy SP-20 pwd. Stanisław Puciłowski - jak widać, był to wojskowy, zapewne plutonowy. Z prawej (w ciemnych okularach) hm. Marian Orzech, komendant Hufca ZHP Poznań-Nowe Miasto	Harcówka w stylu góralskim
Otwarciu "harcówki w stylu góralskim" towarzyszyły deklamacje.	119 PDH - drużyna harcerek przy SP-20

20 IX 1970 - drużynowym 11 PDH zostaje Roman Nitschke.

Aby wrócić na stronę główną lub zajrzeć do innych działów, skorzystaj z menu po lewej stronie.
Jeśli klikniesz tu, STRONA GŁÓWNA otworzy się w nowym oknie.